Din, Samimi Olmaktır

HADİS-İ ŞERİF

Temim ed-Dârî’den rivayet edildiğine göre, Rasulullah sallallahu aleyhi vesellem:
– Din samimi olmaktır, deyince sahabeden bazıları:
– Kime karşı samimi olmaktır (Ey Allah’ın Resulü?), diye sordular. O da:
– Allah’a, Kitabına, Resulüne, Müslümanların önderlerine ve bütün Müslümanlara karşı, buyurdular. (Buhârî, İman, 42; Müslim, İman, 95)
Hadisin önemi

Hadise göre, Müslümanın temel özelliğinin samimiyet olduğu ve bunun da beş aşamada gerçekleşeceği bildirilmektedir. Âlimler bu hadisin dinin dörtte birini oluşturduğunu belirtmişlerdir. Kalan dörtte üçünü de şu hadislerin oluşturduğu söylenilir: “Ameller niyetlere göredir”, “Kendisini ilgilendirmeyen şeyleri terk etmesi, kişinin Müslümanlığının güzelliğini gösterir”, “Sizden biriniz kendisi için istediğini kardeşi için de istemedikçe olgun mümin olamaz.” (Miras, Kâmil, Tecrîd-i Sarîh Tercümesi ve Şerhi, VI, 474.)

Açıklamalar
Hadise göre Müslüman için samimiyetle bağlanılması gereken beş şeyden bahsediliyor olmasına rağmen, belki bunları üç grupta toplamak mümkündür. Bunlardan birisi Allah’a, Kitabına ve Resulüne karşı samimi olmaktır. İkincisi idarecilerine karşı samimi olmaktır. Üçüncüsü de bütün Müslümanlara karşı samimi olmaktır.

Allah’a, Kitabına ve Resulüne karşı samimi olmak, bir yerde Allah’ın Kur’an’daki emirlerine, Resulünün sünnetine de şeksiz şüphesiz sarılmakla olur. Çünkü Allah ve Resulünün karar verdiği bir konuda, onların tercih hakkı yoktur: “Allah ve O’nun Resûlü bir işe hükmettiklerinde, mümin bir erkek ve mümin bir kadının, o işlerinde kendileri için tercih/seçim hakkı yoktur. Kim Allah’a ve O’nun Resûlü’ne isyan ederse, gerçekten apaçık bir dalaletle sapmıştır.” (Ahzâb; 36)

Allah’ın (ve Resûlü’nün) verdiği kararda inanmışların tercih hakkı olmamakla birlikte, onlara daha içten davranmak, belki kalitelerini ortaya koymaktadır.

Samimiyet nedir?

Allah’a karşı samimiyet, aynı zamanda Cibril (aleyhisselam) hadisinde de belirtildiği gibi ihsan seviyesinde, yani her ne kadar biz Allah-u Zülcelal’i görmesek de Allah’ın bizi her an gördüğünü bilerek hareket etmektir. Allah’ın bize şah damarımızdan daha yakın olduğunu bilip ona göre hareket etmektir. “And olsun ki insanı biz yarattık; nefsinin ona ne vesveseler verdiğini biliriz. Biz, ona şah damarından daha yakınız.” (Kâf; 16)

İçimizle dışımızın bir olmasıdır samimiyet! Utanılmaya en layık olanın Allah olduğunu bilmektir; “Allah insanlardan daha çok kendisinden utanılmaya layık olandır.” (Tirmîzî)

Müslümanların önderine karşı samimiyet
Samimiyet emredilen aşamalardan birisi de yöneticilerdir. Bunun karşılıklı olması gerektiği unutulmamalıdır. Birincisi, yönetilenlerin, yani halkın sorumluluğu, işi ehline vermek ve meşru otoriteye itaat etmektir: “Allah, size, emanetleri mutlaka ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emrediyor. Doğrusu Allah, bununla size ne güzel öğüt veriyor! Şüphesiz ki Allah, hakkıyla işitendir, hakkıyla görendir.” (Nisâ; 58)

“Ey İman Edenler! Allah’a itaat edin, Peygamber’e itaat edin ve sizden olan yöneticilere de…” (Nisâ; 59)

Yöneticilerin sorumluluğu ise çalışıp halkına karşı samimi olmak ve işlerini danışarak yürütmektir: “Eğer bir idareci Müslümanların işini üzerine alır, sonra onlar için çalışıp samimiyet göstermezse onlarla birlikte cennete girmez.” (Müslim); “Onlar işlerini aralarında danışma ile karara bağlarlar.” ( Şûrâ; 38); “İş konusunda onlara danış.” (Âl-i İmrân; 159)

Kazanan ve kurtulanlar
samimi olanlardır

Müslüman bütün hal ve davranışlarında samimi olmalıdır. Samimiyetin zıttı olan riya, ikiyüzlülük, münafıklık, yalan, aldatma ve kandırma gibi niteliklerin samimiyetle bağdaşmayacağı bilinmelidir.

Müslüman, Allah’a, Kur’an’a, Resulullah sallallahu aleyhi veselleme ve bütün inananlara karşı söz, fiil ve davranışlarında samimi olmalı ve yalnızca Allah’ın rızasını gözetmelidir. “Hâlbuki, onların da, yalnız hakka ve tevhide yönelerek, (Allah’ın dinini ve düzenini içtenlikle benimseyerek samimiyetle toplumlarında uygulayıp) Allah’a kulluk ve ibadet etmeleri, (O’nun şeriatına bağlanmaları, O’na boyun eğmeleri, namazı adabına riayet ederek, aksatmadan aşikâre kılmaları, vicdanlarını, servetlerini, sosyal bünyelerini arındıran, berekete vesile olan) zekatı vermeleri emredilmişti. İşte, (sağlıklı bir toplumun dini, insanlığı, insanî değerleri ayakta tutacak) hak din, (zamanla değişmeyen tabiî hukuk kurallarını içeren şeriat, düzen, medeniyet) budur.” (Beyyine; 5)

Rasûlullah sallallahu aleyhi vesellem, bir kudsî hadiste Allah’ın en sevdiği ibadetin, kulun Allah’a karşı samimi olması olarak belirtilmiştir. “Allah buyuruyor ki; Kulumun en çok sevdiğim ibadeti, bana karşı samimi olmasıdır.” (Ahmed b. Hanbel) Hatta samimiyetle yapılan az ibadetin kurtuluş içinde yeterli olabileceği belirtilmiştir. “Dininde samimi olursan az ibadet de sana yeter.” (Hâkim)

Müslüman 24 saat samimidir

Samimiyet, kendin için istediğini kardeşin için de istemektir. (bknz: Buhârî, İman, 7; Müslim, İman, 71-72; Tirmizî, Kıyamet, 59; Nesâî, İman, 19,33)

Kardeşini aldatmaktansa aldanmaktır samimiyet. Mevlana’nın deyimiyle “Olduğu gibi görünmektir veya göründüğü gibi olmaktır” samimiyet. İlkeleri çiğnememe uğruna hapsi göze alabilmektir: “Ey Rabbim! Bu kadınların istedikleri şeyi yapmaktansa hapiste çürümeyi yeğlerim.” (Yusuf; 33)

Samimiyet; Cerîr b. Abdullah’ın yaptığı gibi Müslümanlara samimi davranacağımıza Rasûlullah sallallahu aleyhi veselleme söz verebilmektir: “Ben Resûlullah’a, namazı dosdoğru kılmak, zekâtı vermek ve her bir Müslüman’ın samimiyetle hayrını istemek üzere beyat ettim.” (Buhârî, Müslim)
Doğruluk ve samimiyet Müslüman’ın yirmi dört saatini kapsamalıdır. Hatta onun karakteri olmalıdır. O, Allah Resulünün öğrettiği şu duayı kendisine hayat düsturu edinmiş olmalıdır: “Ey Rabbim, (girişeceğim her işe ve gireceğim her yere) doğruluk ve samimiyetle girmemi; (bırakacağım her işten ve çıkacağım her yerden) doğruluk ve samimiyetle çıkmamı bana nasip eyle.” (İsrâ; 80)

* Aksaray Üniversitesi, İslami İlimler Fakültesi, Öğretim Üyesi