TEFEKKÜR UFKU / Festival ve Konser: Eğlenirken İlkelleşmek

TEFEKKÜR UFKU
Festival ve Konser: Eğlenirken İlkelleşmek
Dr. Cengiz Karagöz

Konserler ve festivaller modern toplumun monotonlaşmış çalışma hayatından kaçış aktiviteleri olarak görülmektedir. Bunlar her ne kadar modern toplumun başvurduğu eğlence tarzı şeklinde algılansa da bu aktivitelerin arkasında yatan psikolojiyi inceleyenler modern insanın aktivitelerinin ilkel dönemlerdeki toplumsal aktivitelere benzediğini düşünmektedir. Kentleşme, teknoloji ve modern sosyal değerler kişileri antik geçmişten uzak tutmuş gibi görünse de bu etkinlikler bir tür kabile enerjisini açığa çıkarır. Festivaller ve konserlerde, insanlığın uzak geçmişine derinlemesine kök salmış sosyal bağlar, ritmik etkileşim ve toplumsal kutlama gibi deneyimleri hatırlatır. Hapların ve alkolün bu eğlence zamanlarında tüketimiyle her türlü ahlaksız eylemin yaşanmasının ardında modern insanın mekanikleşen çalışma hayatından kaçma eğilimi yatmaktadır.
Festivaller ve ilkel zamanlar olarak adlandırılan dönemler arasındaki en temel benzerlik toplumsal deneyimdir. Antik kabileler ve toplumlarda mevsim değişimleri, hasat ya da önemli anlarda düzenli olarak bir araya gelerek ritüeller ve kutlamalar organize edilirdi. Bu toplantılarda sosyal bağlarını ve toplumsal kimliklerini pekiştirdiklerini düşünerek rahatladıklarını hissederlerdi. Benzer şekilde, günümüzde festivaller ve konserler modern hayatın izole edici rutinlerinden geçici olarak da olsa kaçma alanları olarak görülür. İnsanlar bu eğlencelere katılarak, kendilerinden daha büyük bir yapının parçası olduklarını hissetmeye çalışarak aidiyet ve birlik duygularını tatmin etmeye çalışırlar.
Festival ve konserlerde sıkça rastlanan sürükleyici sesler, ritimler ve aynı anda yapılan alkış ve danslar antik ritüelleri karakterize eden davulları, ilahileri ve ritmik hareketleri hatırlatır. Kabile toplumlarında müzik ve dans hem dünyevi hem de kutsal törenlerin ayrılmaz bir parçasıydı; trans benzeri bir hal uyandırır ve katılımcıları kendilerini aşan bir şeye bağlardı. Bugünkü konserler ve festivaller de modern katılımcılara benzer bir psikolojik deneyim sunar. Bir elektronik dans festivalindeki güçlü bas sesleri insanların nabızlarıyla uyumlu atacak şekilde ayarlanır ve bunun sonucunda oluşan uyum bir trans haline yol açar. Kişilerin tezahürat eşliğinde bu ritme kendilerini kaptırmaları bedensel arzularına dokunduğu için katılımcılar kendilerini kaybederek bedenlerinin isteklerine teslim olurlar. Bedensel hareketlerin toplu halde bu trans halinde yapılması bireysel kimliklerini aşma çabasından kaynaklıdır.
Ayrıca antik festivaller alkolün fazla tüketildiği ve cinsel sapkınlıkların şiddetli bir biçimde yaşandığı anlardı. Özellikle Yunan mitolojisindeki tanrıların arasındaki meşru olmayan cinsel ilişkilerin yaşanması toplum için dinsel motif taşıyan festivallerde cinsel arzuların ahlaksız yoldan tatmin etmesine zemin hazırlıyordu. Yunan mitolojisinde şarabın ve alkolün teşvik edilmesi antik festivallerde alkolün tüketilmesini teşvik ediyordu. Alkolün tüketilmesi insanların kendilerini kaybetmesinin ve her türlü sapkınlığın önünü açıyordu. Bugün de manevi değerlerinden ve geleneksel bağlarından kopan modern insanın kutsadığı eylemler festival ve konser gibi etkinliklerden ibaret olmaya başladı. Bürokratik modern kurumların insanları robotlaştırması ve çalışma hayatının rutin hale gelmesi modern insanı rahatlama arayışlarına itmektedir. Kalbine ve ruhuna yolculuk yapamayan modern insan iş hayatındaki stresten kaçmak için bedensel arzularına yönelir. Bu yolculuğu yaparken alkol ve uyuşturucu kullanarak beynini uyuşturmaya çalışır. Amacı bireyselleşen ve çıkar çatışmalarıyla dolu gündelik hayatın yükünden kurtulmaya çalışmaktadır.
Festival ve konserler günümüzde çağdaş eğlenme etkinlileri olarak algılansa da antik dönemlerin ritüellerinden ve eğlencelerinden pek farklı değildir. Alkol eşliğinde her türlü ahlaksızlığın yapılması antik dönemlerindeki uygulamalardan biridir. Modern insan bu eğlence tarzlarıyla çağdaşlaştığını düşünse de nefsani arzuların eski dönemlerden beri var olduğunu unutmaktadır. Şartlar değişse de nefsin arzuları değişmemektedir.